Op gebiedsniveau werken aan duurzame landbouw

De relatie tussen landbouw, milieu en natuur staat op gespannen voet in Nederland. Het nieuwe Europese landbouwbeleid geeft lidstaten meer vrijheid om zelf invulling te geven aan verduurzaming. Nederland kan kiezen voor een puntensysteem, dat boeren beloont voor behaalde resultaten die bijdragen aan het herstel van ecosystemen. Dat biedt ook kansen om op regionaal niveau aan opgaven te werken.

Als samenleving staan we voor grote uitdagingen, zoals beschermen van natuur, klimaatverandering en het inperken van de stikstofuitstoot en CO2. De agrarische sector speelt daar een belangrijke rol in. De landbouw maakt namelijk gebruik van diensten die de natuur levert, de ecosysteemdiensten. Zoals schoon en voldoende water, een vruchtbare bodem en insecten die gewassen bestuiven. Een duurzaam landbouwsysteem zorgt voor de natuur en stelt de diensten ervan veilig voor de toekomst. Op die gedachte wil Nederland gaan inzetten binnen het Gemeenschappelijk landbouwbeleid (GLB) vanuit de EU.

Eco-regelingen invullen

Een groot deel van het Europese landbouwbeleid bestaat uit inkomenssteun aan boerenbedrijven, gebaseerd op het aantal hectare grond. In ruil daarvoor moeten de agrariërs aan een aantal Europese voorwaarden voldoen. Daar hebben de lidstaten nauwelijks zeggenschap over. Maar binnen het nieuwe GLB, dat op 1 januari 2023 start, verandert dat. Het huidige GLB stimuleert vergroeningsmaatregelingen die boeren konden nemen. Het nieuwe GLB vervangt dit door ecoregelingen en geeft lidstaten veel meer vrijheid om die zelf in te vullen.

Resultaten belonen

Het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit (LNV) overweegt om voor de ecoregelingen een puntensysteem in te voeren, dat behaalde resultaten beloont in plaats van inspanningen. Geautomatiseerde analyses van satellietbeelden kunnen de resultaten van de bedrijven in kaart brengen, waarvoor de boeren per hectare een bedrag ontvangen.
Het puntensysteem gaat uit van de behaalde resultaten. Zoals het percentage blijvend grasland op het bedrijf. Daar wordt niet geploegd en dat is goed voor het bodemleven en het organische stofgehalte. Of bijvoorbeeld het percentage zelf geteelde eiwitrijke gewassen als bos- en veldbonen op een bedrijf, die als veevoer dienen. Dat zorgt ervoor dat de dieren minder geïmporteerde soja eten. Een ander voorbeeld is de breedte van de bufferstrook langs de slootkant, waar de grond en dus het water in de sloot verschoond blijft van bemesting of gewasbeschermingsmiddelen.

Experimenten

Het ministerie van LNV, Boerennatuur en de Land- en Tuinbouworganisatie Nederland (LTO) doen momenteel onderzoek naar de invulling van de ecoregelingen. In vijf experimenten, van de in totaal negen pilotprojecten, wordt het puntensysteem uitgetest. De uitkomsten van de experimenten zijn veelbelovend. Mogelijk besluit het ministerie na de zomer om het in te voeren. Het puntensysteem is uniek in Europa en de andere lidstaten volgen de ontwikkelingen in Nederland dan ook op de voet.

Kansen voor de regio

Vanwege regionale verschillen zal een nieuw beloningssysteem regiospecifiek zijn. Zo is het op veel plekken effectief om het grondwaterpeil 10 centimeter te verhogen, maar niet overal. Wanneer je de landbouw in een gebied wilt verduurzamen, moeten agrariërs, provincie en waterschap samen bekijken hoe dat valt te bereiken. Boeren kunnen dat niet alleen af. Als samenleving staan we voor grote uitdagingen rond water, circulaire landbouw, natuur en biodiversiteit, water, stikstofneerslag en energie. Om die het hoofd te bieden, is het nodig om op gebiedsniveau met elkaar om de tafel te gaan. Met boeren, overheden, inwoners, bedrijven en natuur- en belangenorganisaties.

Gebiedsniveau

Er is veel welwillendheid, maar veranderingen van gevestigde systemen zijn vaak lastig door te voeren. Maar als je er werk van maakt binnen een gebiedsproces, zit je met alle belangrijke spelers bij elkaar. Het mooie is dat het dan wel kan lukken. De regio is een hanteerbaar niveau om op te experimenteren. In het begeleiden van dergelijke gebiedsprocessen en samenwerkingsverbanden heeft Wing veel expertise en ervaring, waarmee het de verschillende partijen kan bijstaan.