De ontwikkeling van Wing: verdiepen en verbreden

Bij Wing kon hij zijn vleugels uitslaan, zegt Joost Tersteeg, medeoprichter van Wing. Dit voorjaar nam hij afscheid van Wing om ruimte te maken voor nieuwe ontmoetingen en om verre horizonten te verkennen. “Over grenzen heen kijken en verbindingen creëren” vormt voor Joost de basis van het gedachtegoed van Wing. In dit interview blikt hij terug én kijkt hij vooruit.

Interview door Alexandra Branderhorst

Het mini-symposium over burgerparticipatie dat Wing organiseerde voor het afscheid van Joost vond plaats op 9 maart, een dag voordat Rutte zijn eerste persconferentie hield over corona. Handen schudden werd afgezworen en de anderhalve-meter-samenleving was geboren. “Drie dagen later werd de intelligente lockdown afgekondigd en ineens was de wereld zoals we die kenden anders”, zegt Joost Tersteeg.

Wereldzeeën

De uitbraak van het nieuwe coronavirus zette meteen ook een streep door de plannen van Joost en zijn vrouw Monique om samen de wereldzeeën te bevaren. “Al van kleins af aan is dat een droombeeld. Het leven gaat heel snel en het vele werk trok de laatste jaren ook wel een wissel. Op een gegeven moment vroeg ik me af: welke dromen wil ik nog meer gaan verwezenlijken?” Tijdens een vakantie op het Seychellen-eiland La Digue besloten Joost en Monique op zoek te gaan naar een eigen zeilboot, met het idee om daarmee ooit terug te varen naar die plek. “Vroeger hebben we in het buitenland gewoond en veel gereisd. Met vier opgroeiende kinderen ging dat niet meer, maar nu wilden we ons leven weer op een ander plan zetten.”

 
Joost bij het mini-symposium ‘Burgerparticipatie: een nieuwe loot aan het openbaar bestuur?’ dat werd georganiseerd ter gelegenheid van zijn afscheid op 9 maart 2020.

Iets nieuws starten

“Je moet keuzes maken in het leven, niks is voor eeuwig. Je moet durven afscheid nemen en iets nieuws te starten”, vindt Joost. Die houding is terug te vinden in zijn loopbaan. Hij begon als onderzoeker bij het bodemkundig instituut ISRIC, werd daarna docent bodem- en scheikunde en werkte vervolgens acht jaar in Afrika, in dienst van de Voedsel en Landbouworganisatie van de Verenigde Naties, aan het oplossen van conflicten tussen verschillende vormen van landgebruik. Eind jaren negentig kwam hij bij Alterra terecht, het kennisinstituut voor natuur en milieu van Wageningen Universiteit. Hij werd afdelingshoofd bij de veldbodemkundige dienst en hielp later ook participatieprojecten bij het Planbureau voor de Leefomgeving organiseren. Al in 2002 legden de partners van het eerste uur vanuit hun werk bij Alterra de basis voor Wing, dat in 2006 als zelfstandig bedrijf het levenslicht zag.

Betekenis

“Wing was een grote bevrijding, in die zin dat ik samen met een aantal fantastische collega’s nu eigen baas was en vrijuit betekenis kon geven aan participatie in ruimtelijke ontwikkeltrajecten. Juist door de inspirerende en respectvolle samenwerking binnen Wing kon ik mijn vleugels uitslaan”, vertelt Joost. De partners van het eerste uur deelden het gedachtegoed over een ontwerpende aanpak, maar hadden verschillende invalshoeken en een prettige verdeling op de werkvloer. De een was meer naar binnen en de ander meer naar buiten gericht. “Die plekken hebben we elkaar altijd gegund. We konden een maatschappelijke betekenis geven aan onze kwaliteiten en hebben de tent kunnen opbouwen van zes naar meer dan dertig mensen.”

Joost op de relatiedag van Wing op 2 april 2009

Dialoog

Sinds de basis werd gelegd voor Wing, in 2002, heeft Joost veel zien veranderen. “In de beginjaren waren we vooral dienend voor onze ambtelijke opdrachtgevers. Men had vaak zelf al een beeld van wat er moest gebeuren en huurde ons in om bijvoorbeeld een door hen bedachte stakeholderconsultatie in te kleden en uit te voeren”, vertelt Joost.
Het dialoogmodel was nieuw destijds en dat is heel belangrijk geweest voor de identiteit van Wing. “De overheid stond nog in de onderhandelmodus. Dat leidde alleen tot grotere contrasten en verliezers, en leverde geen betere maatschappij op. Wij adviseerden onze opdrachtgevers dan ook om de dialoog met de betrokkenen aan te gaan in plaats van te onderhandelen”, herinnert Joost zich.

Spannend

Wing ging vandaaruit, in een volgende stap, steeds meer dialogen zelf ontwerpen. “We werkten meer innovatief en probeerden nieuwe modellen uit. Soms was dat best spannend voor opdrachtgevers.” Vervolgens kwam er meer inhoudelijke verdieping in het advieswerk en ging Wing inhoudelijk meedenken op strategisch niveau over ontwikkelvraagstukken op gebied van ruimtelijke kwaliteit. Joost: “Naast procesbegeleiding kwam er ruimte voor het creëren van meerwaarde in die processen. Onze gesprekspartners verschoven van ambtelijke vertegenwoordigers naar bestuurders die een sparringpartner zochten waarmee ze konden reflecteren op de vraagstukken waar ze een weg in moesten vinden.”

Het Wing-team in 2013 en in 2019

Zelf regie voeren

Steeds beter leerde Wing het hele speelveld overzien en het bedrijf werd een betrouwbare partner voor overheden en andere partners, schetst Joost. “We gingen zelf grote programma’s managen voor de overheid. Dat werd een niet onaanzienlijk deel van de portefeuille”, zegt hij met gevoel voor understatement. De eerste keer dat Wing daartoe de kans kreeg, was voor een programma rond de veenweideproblematiek tussen 2008 en 2012, waarin bodemdaling, waterhuishouding, een toekomstbestendige landbouw, natuurontwikkeling en recreatie samenkwamen (Gebiedsconvenant en Realisatieplan Groot Wilnis - Vinkeveen). “Het ging om de economische vitaliteit en landschappelijke identiteit van een kenmerkend stukje Nederland. We hebben het programmamanagement heel integratief en participatief kunnen invullen en hebben daarin grotendeels zelf de regie kunnen voeren.”

Gelijkwaardig

“Sleutel tot succes was dat de provincie Utrecht zichzelf positioneerde als gesprekspartner in het gebiedsproces en het opdrachtgeverschap overdroeg aan een gebiedscommissie van maatschappelijke belangenpartijen. Dat was gedurfd. Onlangs heeft de gebiedscommissie de uitvoering van het project succesvol afgerond”, vervolgt Joost. Een andere mijlpaal is voor hem de totstandkoming van de Omgevingswet, omdat Wing zelf in diverse projecten betrokken was bij de praktische invoering en de implicaties voor de maatschappelijke partners. “Er liepen experimenten met het Havenbedrijf Rotterdam om vanuit de praktijk een juridisch kader te kunnen ontwikkelen. Aan de ontwikkeling daarvan hebben we veel bijgedragen.”

Joost op de relatiedag van Wing op 2 april 2009

Creativiteit

Ook blijft er veel werk in procesbegeleiding en gespreksvoering en hebben opdrachtgevers nog altijd behoefte aan de ondersteuning van Wing om meer creativiteit in te brengen in de dialogen. Een belangrijk ijkpunt is volgens Joost het grote AERIUS-project, waarbij procesbegeleiding en ICT-ontwikkeling hand in hand gingen. Hierbij werd met hulp van de gebruikers software ontwikkeld die zelfs in de prijzen viel. Deze software hielp bij de uitvoering van het Programma Aanpak Stikstof, dat het afgelopen jaar om heel andere redenen onder vuur is komen te liggen. “Wing heeft recent opdracht gekregen om ook de volgende fase van doorontwikkeling van AERIUS te begeleiden. Dat zegt wat over het vertrouwen dat partijen hebben in onze kwaliteit en kunde.”

Ontwerpimpuls

Tenslotte heeft Wing sinds enkele jaren een veel grotere capaciteit op gebied van ruimtelijk ontwerp, zegt Joost. “Vanaf het begin af aan werkten we vanuit verschillende invalshoeken al aan een ontwerpende aanpak. Met de uitbreiding van ons ruimtelijk ontwerpteam heeft dat een heel nieuwe dynamiek gekregen.” Het is belangrijk om ruimtelijk ontwerp op een integratieve manier in te voegen, ook bijvoorbeeld bij strategisch advies en gesprekken met allerlei maatschappelijke partners. “Met ‘het praatje rond het plaatje’ kun je bepaalde problematieken pregnanter in beeld brengen. Dat geeft gesprekken meer diepgang en scherpte.”

Een stukje kind

Wing zit nog steeds in een stijgende lijn wat verdieping en verbreding betreft. “Er zijn heel weinig andere partijen die zich op dezelfde manier profileren. Wing heeft een maatschappelijke taak als het gaat om de ruimtelijke kwaliteit en de processen die daarmee samenhangen. Over grenzen heen kijken en verbindingen creëren, dat is de kern van het gedachtegoed van Wing.”
Als het verloop van de coronacrisis het toelaat, richt Joost zijn blik straks ook weer op nieuwe horizonten. Monique en hij zijn er klaar voor, evenals zeilboot ‘Ladigue’. Op afstand blijft hij ook nog betrokken bij Wing, al is het maar via de goede persoonlijke contacten met de Wingers. “Ik volg Wing nauwkeurig. Net als met mijn andere vier kinderen, is deze organisatie voor een stukje ook een kind van mij.”